• "Adam alası içinde, hayvan alası dışında"Adamın (insanın) alacası içinde, hayvanın alacası dışında.
  • "Adamın yere bakanından gork, suwuň sus akanından.""Adamın yere bakanındarı, suyun sessiz (yavaş) akanından kork."
  • "Ak gün agardar, gara gün garardar.""Ak gün ağartır, kara gün karartır."
  • "Akmak mıhman öy eyesine hödür eder.""Ahmak misafir ev sahibini ağır1ar."
  • "Akıl yaşta bolmaz, başta bolar.""Akıl yaşta değil, baştadır:'
  • "Altın gapılıniň agaç gapılä işi düşüpdir.""Altın kapılının ağaç kapılıya işi düşer.
  • "Ayıpsız dost ızlan dostsuz galar.""Ayıpsız yar arayan (dost arayan) yarsız (dostsuz) kalır.
  • "Az bolsun uz bolsun.""Az olsun uz (öz) olsun."
  • "Bal dutan barmagını yalar.""Bal tutan parmağını yalar."
  • "Balık başından porsar.""Balyk baştan kokar."
  • "Bay acıganda iyer garıp tapanda.""Zengin acıkınca yer, fakir bulunca yer."
  • "Bir ata dokuz ogli eklär, dokuz ogul bir atanı eklämez.""Bir baba dokuz oğlu (evladı) besler, dokuz oğul (evlat) bir babayı beslemez.
  • "Bir başa bir göz besdir.""Bir başa bir göz yeter."
  • "Bugünkü işini ertä goyma.""Bugünkü (akşamın) işini yarına (sabaha) koyma (bırakma).
  • "Çagrılan yire irinme çagrılmadık yere görünme.""Çağrılan (çağrıldığın) yere erinme, çağrılmayan (çağrılmadığın) yere görünme."
  • "Çakılsız baran düşeksiz oturar.""Davetsiz gelen döşeksiz oturur."
  • "Çıkmadık canda umıt bar.""Çıkmadık canda umut var(dır)."
  • "Dag dag bilen tapışmaz, adam adam bilen tapışar.""Dağ dağa kavuşmaz insan insana kavuşur."
  • "Daş düşen yerinde agır.""Taş düştüğü yerde ağırdır."
  • "Dost başıňa garar duşman ayagıňa.""Dost başa bakar, düşman ayağa."
  • "Dost bilen iy, iç emma alış beriş etme.""Dost ile ye iç ama alış veriş etme."
  • "Goça buynuz yük däldir.""Koça (öküze) boynuzu yük değil (olmaz)."
  • "Goňşi iti goňşina üyrämez.""Komşu iti komşuya ürümez."
  • "Gural işler el magtanar.""Alet işler el övünür."
  • "Gülme goňşına geler başıňa.""Gülme koşuna gelir başına."
  • "Güli govı göryän tikenine döz getir.""Gülü seven dikenine katlanır."
  • "Hayvan ısgaşa ısgaşa insan soraşa soraşa.""Hayvan koklaşa koklaşa, insan söyleşe söyleşe."
  • "Inanmagıň dostuňa saman dıkar postuňa.""İnanma dostuna saman doldurur postuna."
  • "İdegsiz gelen düşeksiz oturar.""Davetsiz gelen döşeksiz oturur."
  • "İt itiň guyrugini basmaz.""İt itin kuyruğuna basmaz."
  • "Kemsiz gözel bolmaz.""Kusursuz güzel olmaz."
  • "Mıhman mıhmanı gısganar, öy eyesi ikisidem.""Misafir misafiri istemez ev sahibi ikisini de."
  • "Mollnin diyenini et-de, edenini etme.""Hocanın dediğini yap (söylediğini dinle) yaptığını yapma."
  • "Öküz öldi ortaklik savuldı. (Öküzüm öldi, ortakligam savuldi)""Öküz öldü, ortaklık ayrıldı (bozuldu, bitti)"
  • "Özi yıkılan aglamaz.""Kendi düşen ağlamaz."
  • "Sakla samanı geler zamam.""Sakla samanı gelir zamanı."
  • "Serçeden gorkan darı ekmez.""Serçeden (kuştan) korkan dan ekmez."
  • "Suv getirenem bir küyze dövenem bir.""Suyu getiren de bir testiyi kıran da."
  • "Şir balası şir bolar.""Arslandarı (doğan) arslan olur."
  • "Tiken batan yerinden çıkar.""Diken battığı yerden çıkar."
  • "Yatan öküze iym yok.""Yatan öküze yem yok."
  • "Yatan ölmez yeten öler.""Yatan ölmez yeten ö1ür."
  • "Yatan yılanıň guyrugına basma.""Uyuyan yılanin kuyruğuna basma."
  • "Yekelik hudaya yagşi.""Yalnızlık Allah'a mahsustur (yaraşır)"
  • "Yolagçı yolda yagşi."Yolcu yolunda gerek."
  • "Zer gadırını zergar biler.""Altının kıymetini (kadrini) somaz bilir."
  • "Aç tavuk düyşünde darı görer.""Aç tavuk düşünde dan görür. ""Aç tavuk (düşünde) kendini buğday (arpa, darı) ambarında sanır (görür).
  • "Atın barka, yol gazan.""Atın varken yol kazan. ""Atin varken yol tanı, ağan varken el tanı. "
  • "Ayda gelsen ayak iyersiň, günde gelsen tayak iyersin.""Ayda bir gelsen ayak yersin, her gün gelsen dayak yersin. .."Ayda bir gelsen dostuna, kalksm ayak üstüne, günde bir gel dostuna yatsm sırt üstüne."
  • "Hamama giren derlermän çıkmaz.""Hamama giren terlemeden çıkmaz. .."Hamama giren terler, güveyi giren eller."
  • "Herki zadıň öz vagtı (mövriti) bar.""Her işin kendi vakti (müddeti) var. ""Her işin vakti var, horoz bile vaktinde öter."
  • "Körüň bar dilegi iki iki gözi.""Körün var dileği iki gözü. ""Körün istediği iki göz biri ela biri boz.""Eder eder özüne eder.""Eder eder kendine eder. ""Eden bulur, inleyen ölir."
  • "İr öylenen ogul-gızına guvanar.""Er evlenen oğlu kızı ile övünür. ""Erken kalkan yol alır, er evlenen döl alır."
  • "Odunçı gözi omçada.""Oduncunun gözü omçada. ""Oduncunun gözü omçada,dilençinin gözü çömçede."
  • "Taňri güňi daridan köp.""Tanrının günü darıdan çok. ""Allahın günü ufak darıdan çok."
  • "Yaz yatan gış aglar.""Yazın yatan kışın ağlar. ""Yazın ağzını havaya açan kışın göğe bakar."
  • "Yel soňi yagış.""Yelin sonu yağış. ""Rüzgarın ardı yağış, şakanın ardı döğüş. "
  • "Yigit sözi bir gerek.""Yiğidin sözü bir gerek. ""Yiğidin sözü, demirin kertiği."
  • "Yoldaşıň garga bolsa iymitiň tezek.""Yoldaşın karga ise yiyeceğin tezek. ""Kılavuzu karga olanın burnu boktan kalkmaz (kurtulmaz, çıkmaz)."
  • "Yurduňu terk edici bolma.""Yurdunu terk edici olma. ""Memleketinden çıkan deli olur, başında kavak yeli olur."
  • "Yüzi nurliniň yüregi açık.""Yüzü nurlunun yüreği açık. ""Yüzü güzel olanın huyu da güzel olur."
  • "Zadam zatla gerek.""Adam da adamla gerek. ""Adam adama gerek olmasa her biri bir dağ başında olurdu."
  • "Ar övner, gural işler, iki nanı uran işler.""El övünür alet işler, iki ekmeği vuran işler. ""Alet işler el övünür. "
  • "Batır söveşde belli, gorkak öyde.""Yiğit savaşta belli, korkak evde. ""Yiğit meydanda belli olur."
  • "Dag başı dumansız bolmaz, är başı hıyalsiz bolmaz.""Dağ başı dumansız olmaz, er başı hayalsiz olmaz. ""Dağ başından duman eksik olmaz."
  • "Dagına göra dumanı, yerine göre yılanı.""Dağına göre duıııaııı, yerine göre yılanı. ,."Allah dağına göre kar verir. (verir kış.) 
  • "Dama dama köl bolar, hiç dammasa çöl bolar.""Damlaya damlaya göl olur, hiç damlamasa çôl olur. ""Damlaya damlaya göl olur. (Aka aka selolur.)
  • "Daş düşen yerinde togtasın, gız baran yerinde.""Taş düştüğü yerde dönsün, kız vardığı yerde. ""Taş düştüğü yerde ağırdır (kalır)."
  • " ,"Dil süfiksiz nemani diymez?""Dil kemiksiz neyi demez,""Dilin kemiği yok." 
  • "Dost geňeşde belli, semiz tabakda, batır söveşde.""Dost öğütte belli, şişman tabakta, yiğit savaşta. ""Yiğit meydanda belli olur."
  • "Gar suvı gandırmaz, övey ana dındırmaz.""Kar suyu kandırmaz. üvey ana derman olmaz. ""Kar susuzluk kandırmaz."
  • "Gara keçe ak bolmaz, köne duşman dost bolmaz.""Kara keçe ak olmaz, eski düşman dost olmaz. ""Eski düşman dost olmaz."
  • "Guş ganatından kirey istemez, golan toynagından.""Kuş kanadından kira istemez, yaban eşeği toynağından.""Kuş kanadından kira istemez."
  • "Ekmeseň yıgmarsıň urmasan yıkmarsıň.""Ekınesen toplamazsın, vurmasan yıkmazsın. ""Ekmeden biçilmez."
  • "İl agzın yıgıp bolmaz, çelek agzın, bogup bolmaz."El ağzı büzülmez, çelik ağzı bükülmez. ""Elin ağzı torba değil ki büzesin."
  • "Könesiz taze bolmaz, yamansiz yagşı bolmaz.""Eskisiz yeni olmaz, kôtusuz iyi olmaz. ""Eskisi olmayanın yenisi olmaz." 
  • "Mıhman birinci gün gızıl, ikinci gün kümüş, üçüncü gün mis, dördüncü gün pis.""Misafir birinci gün altın, ikinci gün gümüş, üçüncü gün mis, dördüncü gün pis. ""Misafirlik üç gündür." 
  • "Sabır düybi sap altın, hovlukmak düybi sap-salkın.""Sabrın sonu safaltın.aceleciliğin sonu sepserin. ""Sabrın sonu selamettir."
  • "Tikensiz gül bolmaz, zahersiz bal.""Dikensiz gül olmaz, zehirsiz bal. ""Dikensiz gül olmaz." 
  • "Yagşı gep yılanı hinden çıkarar, yaman gep gıhcı gından çıkarar.""İyi söz yılanı deliğinden çıkarır, kötü söz kılıcı kından çıkarır. ""Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır."
  • "Yerin yırtıgı yok, sözün sünügi yok.""Yerin yırtığı yok, dilin kemiği yok. ""Dilin kemiği yok."
  • "Açlik belasından tokluk belası yaman.""Açlık belasından tokluk belası yaman. ""Aç gezmekten tok ölmek yeğdir."
  • "Alla diyen aç galar.""Allah diyen aç kalır. ""Allah diyen mahrum kalmaz."
  • "Aş atana aş at, daş atana daş at.""Aş atana aş at taş atana taş at. ""Sana taşla vurana (dokunana) sen aşla (ekmekle, pamukla) vur, (dokun)"
  • "Dost öyünde dırnak alma, düşman öyünde saç.""Dost evinde tırnak kesme, düşman evinde saç. ""Dost evinde başını bağla, düşman evinde tımağını kes."
  • "Emgegi giren bolsa tabibe garşı geler.""Hastalanacaksa tabibe rastlar. ""İyi olacak hastanın hekim ayağına gelir."
  • "Giden bar da gelen yok.""Giden var da gelen yok. ""Gidenin geleni olur." 
  • "Oturan gız orunlı bolar.""Oturan kız yerli olur. ""Oturan karı oğlan doğurmaz."
  • "Ön sürenin burnı ganar.""Önden gidenin burnu kanar. ""Önde giden Şam'da, arkada giden handa kalır."
  • "Son gelen aşa batır.""Son gelen aşa banar. ""Sona kalan dona kalır."
  • "Men gezmen nasibam gezer.""Ben gezıneın nasibim gezer. ""Kısrnet ise gelir Hint'ten, Yemen'den, kısrnet değilse ne gelir elden?"
  • "Öten güne gün çapmaz.""Geçen güne gün yetişme:::. ""Geçmişe mazi, yenmişe kuzu derler."
  • "Paıçı yalançı.""Falcı yalancıdır). ""Falcı gaybı bilse yer altından define çıkar."
  • "Yalnız goldan av çıkmaz.""Yalnız elden av çıkmaz. ""Bir (tek) elin nesi Var, iki elin sesi var."
  • "Yaman ayaldan acdarha-da gaçıpdır.""Yaman kadından ejderha da kaçmış. ""Yaman komşu, yaman avrat, yaman at,; birinden göç, birini boşa, birini sat."
  • "Yassıdan son yatmak yagşl.""Yatsıdan sonra yatmak gerek. ""Yatsıdan sonra oturmaya giden ya soğan yer, ya söğen."
  • "Yatar garin yazıkli.""Yatan karın kabahatli. ""Yatanın yürüyene borcu vardır."
  • "Yekäniň adı çenden çıkar.""Tekin adı kenardan çıkar. ""Tek durana tekne kadar yer vermişler."
  • "Yeten acala çare yok.""Yeten ecele çare yok. ""Ecel ile nikahın günü şaşmaz."
  • "Yetimiň hakı- belanıň okı.""Yetimin hakkı belanın oku. ""Yetim hakkı yedi taşı deler."

 

KAYNAKLARın Aksoy, Ömer, A., (1988),Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü,(ADS) I, ll, İstanbuL.ın Aksoy, Ömer, A., (2004), Bölge AğızlarındaAtasözleri ve Deyimler,(BAAD) 1, 11, Ankara.ın Bozkurt, Fuat, (1992), Türklerin Dili, İstanbuL.ın Buran, Ahmet, Alkaya, E., (1999), Çağdaş Türk Lehçeleri, Elazığ.ın Caferoğlu, Ahmet, (1964), Türkmenler, Türk Kültürü, S. 20, Ankara.ID Gülsevin. Gürer, (1993), Türkmenler ve Türkmen Türkçesi, Erciyes, S. 182, Kayseri.rn Kara, Mehmet, (I 988), Çağdaş Türkmen Şiiri, Türkmen Türkçesi, ve Türkmen Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, Ankara.ın Kaymaz, Zeki., (1997) Kumuk Atasözleri. Kardeş Ağızlar, S. 2, Nisan-Mayıs-Haziran 1997, s. 5-11.1ın Mammetyazov, B., Esenmıradov, N., (ı 983), Türkmen Nakılları ve Atalarsözi(TNA), Aşkabad.W Öztopçu,Kurtuluş, (I 992), Uygur Atasözleri ve Deyimleri, İstanbuL.ın Tekin, Talat, Ceylan, E., Ölmez, Z., Eker, S., (1995), Türkmence Türkçe Sözlük, Ankara.ın Türk Dil Kurumu, (1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Ankara.ın Yeni Türkiye Yayınları, (2002), Türkler, Cilt, 19, Ankara.